Managen van polariteiten: een aanvullende benadering in leiderschap
Als leidinggevende word je dagelijks geconfronteerd met vraagstukken. Bij het beantwoorden hiervan moet je steeds een afweging maken: wordt mij gevraagd een probleem op te lossen of om een polariteit te managen? Het is cruciaal om dit onderscheid te maken, want veel uitdagingen in leiderschap gaan niet over het geven van de ‘juiste’ oplossing, maar over het managen van tegengestelde krachten. In dit artikel ga ik in op wat polariteiten zijn, waarom het belangrijk is te denken en handelen vanuit polariteiten en hoe je als leidinggevende binnen je dagelijkse praktijk ermee om kunt gaan.
Problemen versus Polariteiten in leiderschap
Problemen zijn vragen die opgelost moeten worden, leidend tot een duidelijk eindpunt. Op basis van analyse, ervaring of adviezen kom je tot een besluit. Na het nemen van je besluit bestaat de vraag niet meer, maar ga je over tot implementatie. Enkele voorbeelden van ‘problemen’ die een vraag/oplossing structuur hebben zijn het toewijzen van budgetten, het aannemen of ontslaan van een teamlid, het goed- of afkeuren van een voorstel of het prioriteren van projecten.
De definitie van een polariteit is dat het twee tegengestelde krachten zijn die beide waarde hebben, op een continuüm liggen en onderling afhankelijk zijn. Het zijn vraagstukken waarbij je niet kiest voor één van de twee krachten als oplossing, maar waar je als leidinggevende de tegenovergestelde krachten in samenhang probeert te managen. Met soms wat meer focus op de ene kant, en soms wat meer op de andere kant, afhankelijk van de context en noodzaak.
Een alledaags voorbeeld van een polariteit is in- en uitademen. Je hebt beide nodig, zowel om O2 binnen te krijgen, als om CO2 uit je lijf te laten. Alleen in- of alleen uitademen gaat niet. Wel kun je kiezen hoe de balans keer op keer verandert. Adem je meer in dan uit, en hoe intens of oppervlakkig ben je aan het ademhalen. Voorbeelden van polariteiten binnen dagelijks werk zijn: centralisatie én decentralisatie, taak- én relatiegerichtheid, korte termijn én lange termijn, stabiliteit én flexibiliteit, controle én empowerment, etc.
Voorbeeld uit de praktijk
Bij een organisatie werken meerdere teams niet goed samen, terwijl ze wel van elkaar afhankelijk zijn voor het realiseren van het eindproduct. Dat leidt tot productieverlies en een verslechterde onderlinge sfeer. Steeds meer teamleden trekken zich terug, en er ontstaan ‘gesloten teams’. De leidinggevende wil dit vraagstuk oplossen door een trainingsprogramma op te zetten met focus op samenwerking. Dit is een typische probleemredenering met een vraag/oplossing structuur. En met de focus op slechts 1 kant van een polariteit.
Vanuit het denken in polariteiten zou je een programma opzetten die de teamleden leert omgaan met de tegengestelde krachten van samenwerking én tegenspraak. De teams hebben te leren om te gaan met dat spanningsveld. Waarom?
Voor- en nadelen van samenwerking
Door te focussen op samenwerking wordt de efficiëntie verhoogd, ontstaan betere relaties, wordt gebruik gemaakt van de creatieve synergie, zullen de teams elkaar beter ondersteunen en motiveren en is er sprake van een gedeelde verantwoordelijkheid. Echter, als deze teams doorslaan in samenwerking krijg je mogelijk te maken met nadelen zoals groepsdenken, minder aandrang tot innovatie, teveel overlegstructuren, het onderschatten van individuele bijdragen en uiteindelijk verlies van productiviteit.
Voor- en nadelen van tegenspraak
Om te voorkomen dat de nadelen van samenwerken niet of minimaal ontstaan, moet je binnen het programma de teams ook trainen in het organiseren en geven van tegenspraak. Immers, dit leidt tot kritische evaluatie van ideeën, nieuwe inzichten, open debat, doordachte beslissingen en innovatieve oplossingen. Maar als je doorslaat in tegenspraak krijgen de teams mogelijk weer te maken met nadelen als onderlinge conflicten en spanningen, vertraagde besluitvorming, verlies van cohesie en verhoogde stress. En aldus… om deze nadelen tegen te gaan moet je de teams training in samenwerking, en zo ben je weer terug bij de basisvraag van de organisatie.
Focus op managen van polariteiten
Ondanks dat de organisatie ons heeft gevraagd om hun probleem op te lossen door een programma te ontwikkelen met focus op samenwerking, hebben we ze geadviseerd om binnen het programma te focussen op het omgaan met polariteiten. Polariteiten als samenwerken én tegenspraak, taakgericht én relatiegericht, transparantie én vertrouwelijkheid en stabiliteit én verandering. Om daarmee een beweging op gang te brengen van continue evaluatie en aanpassing, en ervoor te zorgen dat de teams niet doorslaan in de tegenovergestelde krachten, maar dat de voordelen van beide krachten bewust worden ingezet afhankelijk van context en noodzaak.
Praktische tips voor het managen van polariteiten
Bijgaand een aantal eerste stappen om jezelf meer het denken in polariteiten eigen te maken en ermee aan de slag te gaan binnen jouw organisatie, je team of je leiderschapsrol.
- Identificeer belangrijke polariteiten.
Onderzoek wat binnen jouw organisatie, team of rol de meest relevante polariteiten zijn waarmee je te maken hebt. - Gebruik Polarity Mapping.
Visualiseer de polariteit door beide polen en hun positieve en negatieve aspecten in kaart te brengen. Dit helpt om de dynamiek en de gevolgen van het overbelasten van een pool te begrijpen. Om je hierbij te helpen kun je ons Engelstalige PDF ‘Exploring Polarities’ downloaden. - Voer open dialogen.
Ga in gesprek met belanghebbenden om nieuwe perspectieven te krijgen en een breder inzicht in de polariteit te ontwikkelen. Dit bevordert wederzijds begrip en samenwerking. - Stel waarschuwingssignalen in.
Definieer duidelijke indicatoren die aangeven wanneer je te veel focust op, of doorslaat in één van de tegengestelde krachten. Dit helpt je om tijdig bij te sturen en extreme gevolgen te voorkomen. - Ontwikkel flexibiliteit in leiderschap.
Wees bereid om je aanpak aan te passen naarmate nieuwe informatie beschikbaar komt en de context verandert. Dit vereist voortdurende evaluatie en aanpassing van je strategie.
Conclusie
Het denken in, en het managen van polariteiten is cruciaal in leiderschap. Door de dynamiek tussen de tegengestelde krachten te begrijpen, kunnen leidinggevenden betere beslissingen nemen en duurzame oplossingen vinden. In plaats van te kiezen voor eenvoudige oplossingen, helpt deze aanpak om de voordelen van beide krachten te benutten en de nadelen te minimaliseren. Praktische technieken zoals Polarity Mapping en open dialogen bevorderen flexibiliteit en aanpassing, wat leidt tot betere samenwerking, innovatie en veerkracht binnen teams en organisaties.
Wil je meer weten over hoe je polariteiten kunt managen in jouw leiderschapsrol, binnen je team of als organisatie? Neem dan contact op voor een gesprek, coaching, teamontwikkeling of een gerichte training.
Meer over leiderschap
- Effectief leiderschap: wanneer instructie, mentoring of coaching?
- Van dramadriehoek naar steunende verbindingen
- Hybride leiderschap: oude wijn in nieuwe zakken
0 antwoorden
Stuur mij een e-mail als er vervolgreacties zijn.Stuur mij een e-mail als er nieuwe berichten zijn.