Van dramadriehoek naar steunende verbindingen

Soms beland je (zonder dat te willen) in de zogenaamde dramadriehoek. Dat is een situatie waarbij er iemand is (de Aanklager) die een ander ergens de schuld van geeft. Degene die de schuld toegeschoven krijgt, voelt zich vervolgens het Slachtoffer. Een derde persoon neemt het voor het Slachtoffer op of helpt diegene anderszins uit de brand (de Redder). Deze drie posities houden zich door hun onderlinge relaties in stand, al kunnen er verschuivingen optreden. Zo kan de Aanklager tot Slachtoffer worden als de Redder of het Slachtoffer die oorspronkelijke Aanklager van een onterechte aanklacht beschuldigt.

Zoals je misschien al vermoedt is de dramadriehoek een weinig constructieve manier van communiceren. Tegelijkertijd verbeeldt de dramadriehoek een (werk)situaties die je waarschijnlijk herkent of waar je zelf een of meer van deze drie rollen hebt vervuld.

Uitleg dramadriehoek

De dramadriehoek van Karpman maakt niet alleen onderscheid in de rollen die wij spelen, maar ook naar de verschillende posities die we tijdens een gesprek kunnen innemen. De dramadriehoek kent drie posities:

  1. De Redder, die zichzelf graag belangrijk maakt en laat zien hoe goed hij of zij is.
    Die zich voortdurend bemoeit met anderen, anderen daardoor afhankelijk maakt en zo druk is met anderen dat hij of zij niet aan zichzelf toekomt.
  2. De Aanklager, die zelf geen blaam treft en zelf niet verantwoordelijk is.
    Die sterk het gevoel heeft beter dan de ander te zijn en anderen het liefst op afstand houdt.
  3. Het Slachtoffer, die zelf niet hoeft na te denken of te kiezen.
    Die door anderen verzorgd wordt en daardoor geen verantwoordelijkheid hoeft te dragen voor eigen gedrag.

 

Vicieuze cirkel

Eenmaal in de dramadriehoek is het lastig om eruit te ontsnappen. De rollen lokken elkaar voortdurend uit. Wanneer je je als Redder opstelt, maak je de ander automatisch tot Slachtoffer. Wanneer we ons Slachtoffer voelen dan willen we gered worden of we gaan de schuld aan iemand anders geven. Het is een vicieuze cirkel die zich op veel werkplekken in Nederland afspeelt.

Ongelijkwaardigheid binnen de dramadriehoek

De rollen in de dramadriehoek zijn bovendien gebaseerd op ongelijkwaardigheid: elke rol vindt zich of beter of minder dan de ander. Bovendien neemt niemand verantwoordelijkheid voor zijn of haar eigen gedrag. Volgens de Aanklager en het Slachtoffer is het de schuld van de ander, terwijl de Redder verzuimt de problemen daar te leggen waar ze horen. Alle drie rollen fixeren zich op de verantwoordelijkheid van de ander en leiden daarom de aandacht af van zichzelf. Het doel is slechts het overschreeuwen van het eigen te zwakke ego.

Gelukkig kun je de dramadriehoek ombuigen tot een gezonde dynamiek door de rol te veranderen:

  • Maak van de Aanklager een schepper van duidelijkheid
  • Verander van Slachtoffer naar onderzoeker
  • Wees geen Redder, maar coach

 

Van Aanklager naar schepper van duidelijkheid

De Aanklager wordt bijvoorbeeld de schepper van duidelijkheid, zodra hij zijn eigen grenzen aangeeft in plaats van de schuld bij anderen te leggen. Door de agressie te vervangen door assertiviteit, verschuif je van het domein van boosheid naar het domein van kracht. In de plaats van het uiten van diskwalificerende teksten als ‘zij deugen niet’ ga je handelen vanuit respect voor jezelf en voor anderen.

Van Slachtoffer naar onderzoeker

Aan de positie van Slachtoffer is te ontsnappen door je eigen acties en gedachten verder te onderzoeken. Is het waar als ik zeg dat ik er zelf niets aan kon doen? Is het waar dat het aan de ander lag of aan de omstandigheden? Of kan ik dat ook anders zien? Lukt het me om hulp te vragen in plaats van me in zelfmedelijden onder te dompelen? Wat gebeurt er als ik kijk naar wat ik wél kan doen, in plaats van steeds bewijsmateriaal te verzamelen waarom ik iets niet zelf kan ondernemen of kiezen? De uitnodiging is om te experimenteren en de consequenties van de eigen acties te aanvaarden. Hierdoor verschuift je positie van die van het slachtoffer (in het domein van depressie) naar die van de onderzoeker (in het domein van zelfvertrouwen).

Van Redder naar coach

De positie van de Redder is om te buigen door de verantwoordelijkheid niet over te nemen van de ander; door niet langer dingen op te lossen voor anderen door ze zaken uit handen te nemen, noch door contact te zoeken vanuit medelijden. Leer anderen daarentegen zelfstandig en zelf vaardig worden, laat anderen hun eigen keuzes maken. Stel je daarbij wel zorgzaam en betrokken op. In plaats van handelen vanuit frustratie en wanhoop, gaat het om handelen vanuit voldoening (overigens niet te verwarren met genoegdoening). In het domein van voldoening, verschuift je positie van die van de redder in de richting van die van de coach.

Onderstaande illustratie maakt dat duidelijker:

Van dramadriehoek naar steunende verbindingen
Van dramadriehoek naar steunende verbindingen (bron: SQ Bewust)

De dramadriehoek en leiderschap

Als leidinggevende brengt een situatie binnen de dramadriehoek je team niet verder. Wat kun je dan wel doen als leidinggevende als je de ondersteunende verbinding in gedachten houdt? Dit zijn enkele do’s en don’ts die je als leidinggevende op de drie rollen kunt toepassen:

  • De Redder
    Als leidinggevende hoef je je mensen niet te redden. De behoefte om te redden komt voort uit weinig vertrouwen in de zelfredzaamheid van de ander. Ook ontneem je de ander zijn of haar autonomie. In plaats hiervan zou je beter kunnen coachen als leidinggevende. Je versterkt daarmee de regie die de ander over zichzelf heeft. Een coachend leidinggevende lost het probleem van de medewerker niet op, maar stelt de juiste vragen die de medewerker helpen zelf te beslissen.
  • De Aanklager
    Als leidinggevende kies je voor de makkelijke weg wanneer je mensen veroordeelt dan wel aanklaagt. Daarmee ontloop je bovendien je eigen verantwoordelijkheid. Handiger en meer inspirerend is het om mensen uit te dagen hun eigen doelen te ontdekken. Met deze aanpak stimuleer je doelgerichtheid en voorkom je dat je stilstand creëert.
  • Het Slachtoffer
    Zorg als leidinggevende voor visie en een doel waar je teamleden voor kunnen gaan. Daag je mensen vervolgens uit om creatief mee te denken hoe jullie die doelen kunnen realiseren. Slachtoffers hebben altijd een excuus waarom iets niet gelukt is. Hoe duidelijker de richting en de doelen van de leidinggevende hoe minder ruimte je creëert voor slachtoffergedrag.

Zelf aan de slag met de dramadriehoek

Is bovenstaande voor jou herkenbaar en wil je zelf aan de slag met het ombuigen van jouw situatie naar een gezonde dynamiek? Neem dan contact op met een ervaren business coach van COURIUS.

 

referentie business coaching COURIUS

0 antwoorden

    Stuur mij een e-mail als er vervolgreacties zijn.Stuur mij een e-mail als er nieuwe berichten zijn.

    Plaats een Reactie

    Meepraten?
    Draag gerust bij!

    Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

    *
    *