De kracht van empathie voor leidinggevenden

Het is een vaak gehoorde klacht van werknemers: het gebrek aan of zelfs ontbreken van empathie bij de leidinggevende. Je kunnen verplaatsen in de gevoelens en de ervaringen van anderen is een van de kernvaardigheden van de moderne leider. Juist op de werkvloer kan de kracht van empathisch vermogen enorm waardevol zijn.

Wat is empathie?

Het laat zich moeilijk definiëren omdat het zo veel verschillende uitingsvormen heeft, maar eigenlijk houdt empathie dit in:  even helemaal kunnen zijn met wat er is en daarin gehoord worden. Het is dus niet zozeer in de schoenen van de ander staan, zoals veel mensen het omschrijven, maar eerder het volledig erkennen dat het is wat het is voor die ander. Je hoeft de ander niet te begrijpen, het niet met die persoon eens te zijn, je hoeft ook niet toe te geven aan wat die persoon wil. Nee, het gaat erom volledig te erkennen: ‘zo is het voor jou, dat is dus belangrijk voor jou’. Dit kun je overigens ook zelf doen. Dan noemen we het zelf-empathie. Die mate van empathie voor of van de ander, dat is het wezen van verbinding.

Aan de basis van empathie ligt kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid laten zien als leidinggevende zorgt ervoor dat er ruimte ontstaat om eventuele vastgeroeste gewoonten opnieuw tegen het licht te houden. Brené Brown sprak er in haar beroemde TEDtalk over hoe kwetsbaarheid een manier is om verbinding te creëren. Voor sommigen klinken kwaliteiten als empathisch vermogen en kwetsbaarheid wellicht soft of zweverig. Er moet op het werk gewoon gewerkt worden zonder al die poespas, vinden ze.

 

Het inzetten van deze zogeheten ‘soft skills’ past echter helemaal in het huidige tijdsbeeld. Daarom wordt in menige training en coaching aandacht besteed aan het ontwikkelen van het invoelend vermogen. Prima, maar de vraag is welke vorm van empathie dan het beste wordt ontwikkeld. Volgens Daniel Goleman, een expert op het gebied van het lezen van en reageren op emoties, zijn er drie vormen van empathie: de cognitieve, de emotionele en de compassie gedreven empathie.

Cognitieve empathie: aanbieden van perspectief

Bij cognitieve empathie gaat het om het begrijpen hoe de ander zich voelt en wat/hoe hij denkt. Dit is vooral een rationele actie waarbij je door het stellen van vragen en luisteren naar de antwoorden vaststelt in welk ‘perspectief’ de ander zit. Als het perspectief van de ander niet functioneel is kun je via onder meer gespreks- en coachtechnieken proberen deze te veranderen.

Een voorbeeld: iemand vindt het lastig feedback te geven aan anderen. Bij het doorvragen kom je erachter dat hij bang is de ander te kwetsen. In plaats van te zeggen dat hij daar niet bang voor hoeft te zijn kun je ook proberen dit niet functionele perspectief te veranderen door aan te sluiten bij belangrijke waarden van deze persoon. Stel dat hij persoonlijke groei erg belangrijk vindt, dan kun je hem bijvoorbeeld een perspectief aanbieden dat feedback geven een kans is voor de ander om als persoon te groeien (en trouwens, als je leert feedback te geven groei je zelf als persoon ook). En dat is toch belangrijk!

Uit onderzoek blijkt dat managers die goed zijn in de perspectieven van hun medewerkers te doorgronden, goed in staat zijn om het beste uit hen te halen. Goed om daarbij te beseffen is dat cognitieve empathie niet alleen handig is voor het in beweging brengen van mensen die blokkeren, maar ook om te stimuleren dat de ander blijft doen wat hij nu al doet. Door het perspectief te bekrachtigen erken je de ander in zijn denken en handelen en houd je de handeling in stand: ‘wat fijn dat je feedback geeft aan je collega’s, waarmee niet alleen jij maar ook de ander blijft groeien!’

Emotionele empathie: creëren van vertrouwensband

De tweede vorm is emotionele empathie. Daarbij ervaar/voel je de emoties van de ander ook als waren ze besmettelijk. Vanuit hersenonderzoek weten we dat dit vooral te maken heeft met de aanwezigheid van spiegelneuronen. Als de ander een bepaalde handeling uitvoert, worden bij jezelf ook deze paden binnen de hersenen geactiveerd.

Een voorbeeld hiervan is dat als je verdriet bij de ander ziet bij jou ook tranen opkomen. Maar dat geldt evengoed voor veel andere emoties. Kern is dat jij je verbindt met de innerlijke wereld van de ander. Dit valt onder meer te ontwikkelen door mensen te leren te vertragen in hun reacties. Om in de rust van het moment naar ‘binnen’ te gaan en te ervaren wat ze voelen bij de situatie.

Emotionele empathie komt van pas in vele uitvoerende tot leidinggevende functies. Omdat er vanuit de diepere verbinding met de ander er een vertrouwensband ontstaat. En vanuit deze vertrouwensband wordt gezamenlijk gewerkt aan belangrijke thema’s en activiteiten. Het gevaar daarbij is dat je in de emoties van de ander wordt meegezogen. Dat emoties van anderen jouw leven gaan beheersen.

En dus is het belangrijk om in staat te zijn je functioneel af te sluiten. Want stel je voor dat je een coachende functie hebt waarbij je regelmatig te maken hebt met sterke emoties van de ander en deze blijven aan je ‘plakken’… dat kan uitputtend zijn en leiden tot burn-out. Anderzijds, te veel afsluiting en zelfbescherming leidt tot afstandelijkheid en minder effectiviteit. Oftewel, bij emotionele empathie is het belangrijk om te leren de zelfbescherming te balanceren.

Compassie gedreven empathie: helpersfunctie

Tot slot is er compassie gedreven empathie. We begrijpen niet alleen de gedachtegang van de ander en ervaren de innerlijke wereld van de ander, maar voelen ook de aandrang om de ander te helpen. Als dat niet in je natuur zit, train dit dan door bijvoorbeeld bewust de deur voor anderen open te houden, iemand te helpen met het dragen van materiaal of gewoonweg te vragen hoe je de ander kunt helpen.

Als leidinggevende (en als werknemer) is empathisch vermogen een krachtige eigenschap. Niet iedereen is met dezelfde dosis inlevingsvermogen geboren maar het is wel iets wat je kunt ontwikkelen.

Empathisch leiderschap in tegenwoordige tijd

Nieuwe tijden vragen nieuwe focus op bepaalde aspecten van leiderschapscompetenties. In deze tijden stapelen de veranderingen zich in hoog tempo op. Van training on the job naar virtueel samenwerken tot hybride teams. Er wordt veel aanpassings- en inlevingsvermogen gevraagd van de leidinggevende nu. Ben jij daar klaar voor? Heb je een idee hoe dat het beste aan te vliegen? Zo niet dan kunnen wij je daarbij helpen: COURIUS heeft een programma ontwikkeld waarbij je als leidinggevende van een hybride team op een praktische wijze wordt begeleid in het omgaan met deze uitdagingen, en vooral kansen die dit biedt. Vanuit de nieuwste en wetenschappelijk onderbouwde inzichten wordt de leider geholpen bij in het invullen van wat wél werkt. Nieuwsgierig? Lees hier meer over onze 2-daagse training op dit vlak of stuur een bericht naar: mailto:jaco@courius.com .

 

17 antwoorden

  • Heb toch een andere uitleg:
    Cognitieve empathie: inlevingsvermogen in de situatie waarin de ander verkeert. Door middel van vragen stellen kom je erachter hoe de persoon erin staat en met doorvragen of de persoon een oplossing wil.
    Emotionele empathie staat gelijk met hoe het woord empathie standaard wordt geinterpreteerd: begrip tonen en meevoelen met de gevoelens van de ander zonder oplossingsgerichtheid met betrekking tot de situatie.

    • Ga er zeker in mee dat bij emotionele empathie je niet iets voor de ander hoeft op te lossen. Er gewoonweg voor de ander zijn is een belangrijke kwaliteit. Betekent ook dat je de ander bij het tonen van de emoties zoals verdriet niet direct gaat troosten door b.v. een knuffel te geven of een zakdoek aan te reiken. Daarmee wordt de ander gedeeltelijk uit de emotie gehaald. Laat het maar gebeuren, wat er ook is, laat de ander het doorleven. Aansluitend kun je nog steeds door vragen te stellen ook hier ontdekken wat de ander ermee wil, ervan wil leren. En dat kan vervolgens op cognitief niveau gebeuren, of gewoonweg via lichaamsgericht werk.

  • “Een van de kernvaardigheden van de moderne leider is empatisch zijn”. Zo begint je artikel, ik zou dit zelfs ruimer willen zien en uitbreiden met: “Een van de kernvaardigheden van de MENS, zou empatisch moeten zijn.” Alleen door eerst bewust te luisteren naar je medemens en respectvol rekening houden met jezelf kun je empatisch zijn. Veel managers of andere leidinggevenden denken nog te vaak in EGO’s waarin zij zelf vele malen belangrijker zijn dan het ego van de medemens.
    De compassie gedreven empathie is zondermeer belangrijk en indien de “leider” dit talent heeft, mag hij zich gelukkig prijzen. Ik ben van mening dat dit talent van een leider de voedingsbodem is van een gezond bedrijf en van een goed en mooi mens.

  • In antwoord op Piet Jacobs.
    Ik kan alleen maar zeggen: volledig mee eens! Wat is er mogelijk als we met meer mildheid naar de ander luisteren, oprecht proberen te begrijpen en voelen waar het bij de ander om gaat en kijken waar we daarin kunnen ondersteunen. Hebben we dan nog oorlog, meningsverschil over geloof, hoe belangrijk is dan aandeelhouders waarde, etc? Piet, dank voor je inbreng!

  • Goed artikel, bedankt! Marco en Piet, jullie geven tercht de aanvulling dat empathie het leven van iedereen kan vereenvoudigen. Door elkaar écht te begrijpen geven we erkenning aan de ander. Deze wisselwerking kan mensen vleugels geven.

  • In antwoord op Hilde Clement.
    Het geeft inderdaad vleugels. Tijdens coachtrainingen leer ik de deelnemers de kracht van ‘erkenning’ vol te gebruiken. ‘Jij bent’ in plaats van ‘mooi dat je … hebt gedaan. Erkenning gaat over de persoon, een compliment over zijn/haar actie.

    • In aanvulling op jouw antwoord Marco wil ik je graag nog wat dieper meenemen in de kracht van erkenning. De erkenning waar iemand energie uit haalt en dit ziet als een compliment is afhankelijk van de dominante karaktereigenschappen van de persoonlijkheidsstructuur van die persoon. Het blijkt dat 30% van de mensen energie krijgen van erkenning puur voor de persoon, bijv. “wat fijn dat je er bent”. Circa 35% van de mensen prefereert erkenning voor werk “dank voor jouw inzet en loyaliteit”; 5% prefereert erkenning voor uitdaging “zonder jouw strakke actie was dit niet gelukt”; circa 20% prefereert erkenning voor speels contact “yo man, super! en circa 10% prefereert erkenning voor alleen zijn/sturing “werk een dag thuis aan het rapport en dan bespreken we het overmorgen tijdens de meeting”. Hoe weet je waar je op kunt intunen; waarnemen hoe iemand zegt wat gezegd wordt en zo nodig het (voorspelbare) stressgedrag analyseren. En dan jouw communicatie hierop empathisch afstemmen. Dit is vrij simpel te leren en het resultaat is verbinding, respect en vertrouwen.

  • In antwoord op Wilfred Bastiani.
    Heb je helemaal gelijk in, en ik ben op zoek gegaan naar een ander woord om dit level van empathie te beschrijven maar kwam daar niet uit. Tips zijn welkom. Fijne dag!

  • Ik heb een boek waar in ook de betekenis wordt weergegeven over het verschil van cognitieve en affectieve empathie staat weergegeven. Ik dat dacht dat cognitieve empathie meer weten is zonder gevoel dan dat je ook misbruik kunt maken van dat weten en dat anderen dan misbruik van vertrouwen kunnen maken. Bij cognitieve empathie sluit je je emoties af met van begaan zijn en zich inleven in die ander in tegenstelling tot die ander maar het affectieve component ontbreekt bij cogntieve empathie en het is zuiver rationeel en verstandelijk zonder gevoel. Wel weten en begrijpen maar niet voelen en zo kun je anderen misleiden om vertrouwen te winnen en om vervolgens er misbruik van te maken het zelfde te doen. Ook bij psychopathie en antisociale persoonlijkheidsstoornis wordt affectieve empathie van cognitieve empathie onderscheiden. Mensen die het niet menen maar doen alsof en je vertrouwen misbruiken om er beter van te worden. Lovebombing is gelijk geven valideren ophemelen en devaluation dat is het devalueren en tot slot de discardfase of dat is de wegwerpfase dan ben je al verbruikt bedrogen en belogen met fabels en verdichtsels. Als je diegene er op terug wilt spreken geven ze niet thuis en willen geen enkele aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid tonen nadat wat diegene is aangedaan. Diegene dit is aangedaan dit nog moet doen. Het lijkt de wereld op z”n kop en de omgekeerde wereld te zijn. het punt waar je validatie op wilt krijgen goedkeuring krijg je eerst doordat ze het er mee eens zijn en voor je lijken te zijn en ben je binnengehaald en verleid dan treedt er devaluatie op waarbij ze je minimaliseren en dat waar ze je eerst op op haalden nu op neerhalen met dat je je zelf hebt laten overrijden en dat je bijv. overdrijft maar als je je aangevallen voelt dan wil je je verdedigen maar dat is een onbegonnen zaak. .

  • Cognitieve empathie is iemand willens en wetens leegtrekken en weten wat er te halen valt. Het vertrouwen winnen ophemelen en als iemand verleid is bedriegen en spreek je diegene daar op aan dan zijn ze kwaad. Cognitieve empathie is zuiver weten maar niet voelen of begaan zijn en in iemand z”n schoenen kunnen staan en zijn universum overnemen zich in iemand verplaatsen. Met een babbeltruc kunnen ze ook zogenaamd empathie tonen. Sommigen kunnen alles spelen wat in hun kraam van pas komt en dan gaat het niet om die ander meer maar om zich zelf en om zelf een podium te hebben.

Stuur mij een e-mail als er vervolgreacties zijn.Stuur mij een e-mail als er nieuwe berichten zijn.

Plaats een Reactie

Meepraten?
Draag gerust bij!

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*
*