Wie zit er aan het stuur bij zelfsturende organisaties?
Artikelen over zelfsturende organisaties maken vaak veel los op social media. De voor- en tegenstanders zitten er fundamentalistisch in alsof het over geloof, of nog erger, zwarte piet of vuurwerk gaat. Voor dit artikel heb ik jouw inschatting nodig in hoeverre een tussenvorm haalbaar is.
Eerst even mijn ervaring. Doordat ik in een directiefunctie heb gewerkt bij ArboNed, een organisatie die bijna 15 jaar geleden één van de eersten was die in Nederland begon met de introductie van zelfsturing, ben ik in mijn consultancypraktijk in de afgelopen 7 jaar regelmatig in opdrachten beland bij organisaties (profit en non-profit) die de stap wilden zetten of hadden gezet naar zelfsturing/zelforganisatie. Ik heb in die jaren alle voordelen en nadelen van zelfsturing voorbij zien komen. Die zou ik hier allemaal op een rijtje kunnen zetten, maar dat is niet nodig want jij bent een kenner en hebt een mening over dit onderwerp, anders was je niet zover gekomen in dit artikel. Houd die expertise even vast voor mijn vraag die zo volgt.
Van zeepkist tot mist
Dit is zoals het volgens mij vaak gaat: De top van een organisatie raakt er op de één of andere manier van overtuigd dat zelfsturing dé oplossing is voor de uitdagingen waar de organisatie voor staat. En vervolgens wordt een traject van enkele jaren opgetuigd om dit ook te realiseren. Dat begint met de eindbaas op een zeepkist, maar er is ook veel bewustzijn dat je zoiets samen met anderen doet en er worden werkgroepen, klankbordgroepen en stuurgroepen geformeerd.
Uiteindelijk is het een soort van af en is ongeveer 50% van de organisatie tevreden over de uitwerking van de nieuwe structuur en 50% niet; onder andere omdat er veel gedoe bij is gekomen waar ze niet voor worden betaald of wat ze niet leuk vinden, omdat de uiteindelijke regelruimte tegenvalt, omdat er sociale steun vanuit de leiding wordt gemist, omdat er geen beslissingen worden genomen etc.
“Zelfsturing? Ik wil gewoon een baas!”
Nu ben ik de eerste die bij een organisatie die van structuur wil veranderen, roept dat iedere structuur kan werken en iedere structuur kan mislukken, afhankelijk van hoe je er mee om gaat (cultuur versus structuur). En dat ik liever pleisters plak op de tekortkomingen van de huidige structuur dan een heel circus op te tuigen om naar een nieuwe structuur te veranderen die in de praktijk ook nadelen zal blijken te hebben. Maar in het dilemma rondom zelfsturing zit m.i. iets fundamenteel anders. Namelijk dat een groot deel van de mensen het gewoon niets vindt en het ook nooit wat gaat vinden. “Ik wil gewoon een baas!” En je gaat die mensen niet allemaal ontslaan.
Let it go…don’t think so!
Terug naar het Eureka moment waarbij de top van de organisatie besloot dat zelfsturing de oplossing zou gaan zijn. 1 ding wordt er nooit besloten en dat is dat de teams zelf mogen besluiten of ze wel of geen zelfsturing willen. Ik snap dat vanuit het perspectief van de bestuurders, want als bestuurders iets erg vinden, dan is het écht loslaten. Een lezing over Theory U: prima; delegeren van een budgetje en wat regeldingen: ook goed. Maar eh…als het fout gaat, dan moeten we natuurlijk wel kunnen ingrijpen als leiding. Want ja, wij zijn eindverantwoordelijk en als wij het niet meer kunnen controleren dan krijgen we allerlei mensen over ons heen, variërend van RvC, ISO-certificering, Compliance afdelingen en ga zo maar door. Mooi excuus trouwens om niet echt te hoeven loslaten.
Over schaken en over dammen bouwen
Maar toch, hoe mooi zou het zijn dat de leiding van een organisatie de eigen ideeën gaat verkopen binnen de club, maar dat de teams uiteindelijk zelf mogen kiezen. Willen jullie een zelfsturend team zijn? Prima, dat heeft de volgende consequenties qua budget, structuur, beslislijnen. Willen jullie liever een leidinggevende houden? Ook goed, dat heeft dan de volgende consequenties. En worden teams het niet eens met elkaar, dan is er in veel organisaties de mogelijkheid om teams te herindelen, waardoor iedereen in een zelfsturend of niet-zelfsturend team komt, afhankelijk van de eigen wensen. En ja, dat is allemaal lastiger te managen voor de top van de organisatie. Je krijgt twee typen organisaties in één organisatie. Maar is zelfsturing niet vooral bedoeld om het de werkvloer makkelijker te maken? En er zitten toch allemaal briljante, goedbetaalde directeuren aan de top die het met hun abstractieniveau toch aan moeten kunnen om op twee borden tegelijk te schaken?
Zelfsturing en virtuele/hybride teams: werkbaar of niet?
En hoe zit het dan met virtuele of hybride teams qua aansturing? Op dit moment worden er weer heel andere zaken gevraagd van zowel leidinggevende als teamleden nu we massaal vanuit huis werken. In de afgelopen periode hielpen wij veel organisaties en leidinggevenden bij de omschakeling naar een nieuwe vorm van leidinggeven. Vanuit deze ervaringen hebben we een nieuwe leiderschapstraining ontwikkeld.
Tijdens deze interactieve en praktische leiderschapstraining leer je hoe je in een dergelijke setting overzicht houdt, effectief aanstuurt en:
- De onderlinge band en samenwerking in je team versterkt
- Energiebronnen in je team stimuleert en stressfactoren reduceert
- Je medewerkers voldoende tijd en aandacht kunt blijven geven
- Proactiviteit en innovatie kunt blijven stimuleren
- In korte tijd effectief kunt ontspannen
- Het beste van virtueel werken behoudt als je straks weer terug naar de werkvloer kunt
Mogen wij jou ondersteunen en klaarstomen voor deze nieuwe manier van leidinggeven?
1 antwoord