Kuddedier of jezelf zijn, wat kies jij?

Bedrijven zijn steeds weer op zoek naar mensen die zichzelf durven te zijn. Getalenteerde medewerkers met zelfvertrouwen en een positief kritische instelling. Mensen die iets unieks en eigens meebrengen als verrijking van team of organisatie. Wat fijn toch als je een zekere stevigheid, zelfvertrouwen en persoonlijkheid meebrengt. Kortom een stevig individu die zichzelf durft te zijn in plaats van de zoveelste grijze muis die stilletjes verdwijnt in de massa. Tegelijkertijd is datzelfde individu ook een sociaal wezen dat ergens bij wil horen. Mensen kiezen er in de regel niet voor om als eenling buiten het team of de groep te vallen. We hebben er zelfs veel voor over en zijn bereid onszelf deels weg te cijferen om geaccepteerd te worden. We willen ons maar wat graag identificeren met de groep en worden uiteindelijk een kuddedier. Helaas…

In-groep, toch welke groep behoor jij?

Je identificeert je bijvoorbeeld met de ander doordat de ander behoort tot dezelfde cultuur, geslacht, geaardheid, woonplaats, interesse, dezelfde soort kleding draagt, leeftijd, etcetera. In de sociale psychologie hebben we het dan over een in-groep. Het is een sociale groep met wie je je als persoon identificeert. Je deelt samen dingen zelfs zonder je daar zelf van bewust te zijn. Het is een gevoel van gewoon bij elkaar horen, dezelfde taal spreken, elkaar gemakkelijk begrijpen. En daaraan zitten natuurlijk heel veel voordelen verbonden. Je ziet dan ook in de praktijk dat, om er bij te horen, mensen zich aanpassen aan de mores van de groep. Je wilt immers aardig gevonden worden (en daar hebben we 7 tips voor).

Groepsdenken creëert kuddedier

Maar naast het gevoel van “wij horen bij elkaar” zijn er ook nadelen te onderkennen. In groepen waar een grote nadruk ligt op het “wij”-gevoel zal in de regel minder makkelijk kritiek worden geuit die de groepsvisie tegenspreekt. In geval van kritiek van buiten zal de groep ernaar neigen de gelederen te sluiten. De groep kan zo hecht zijn dat een unanieme mening belangrijker wordt dan een kritisch rationele instelling. We hebben het dan over groepsdenken.

Er ontstaat als het ware een soort van tunnelvisie en dat kan ronduit griezelig zijn. Een groep waarin alle neuzen dezelfde kant uit staan wordt op die manier al snel een kudde. In het meest extreme geval lijkt er een geloofsgenootschap te ontstaan dat sterk overtuigd is van het eigen gelijk ongeacht de feiten. Hiertegen zondigen kan voor uitsluiting zorgen. Je behoort niet langer tot de in-groep, maar wordt verbannen. In het extreme word je plotseling gezien als lid van een uit-groep.

Uit-groep… de ‘anderen’

De uit-groep is het tegenovergestelde van de in-groep. Het is de groep waarmee we ons niet identificeren. De anderen die het niet (willen) begrijpen. Niet ons soort mensen. Dat sterke in-groep en uit-groep denken kan heel vervelende gevolgen hebben. Leef je dan nog wel in lijn met je persoonlijke waarden?

Mensen kunnen een voorkeur hebben voor leden van de in-groep boven die van de uit-groep, of iedereen buiten de in-groep. Discriminatie tussen leden van de in-groep en de uit-groep kan er voor zorgen dat leden van de uit-groep als een bedreiging worden gezien. Zeker als de doelstellingen van de uit-groep als bedreigend wordt ervaren voor die van de in-groep.

Groepsdruk

Een sociale groep kan groepsdruk uitoefenen op leden. Daardoor kunnen standpunten van leden worden aangepast aan de sociale norm van de groep. Groepsdruk kan er voor zorgen dat het gedrag van de groep extremer wordt dan wat het gedrag van individuen zou zijn geweest.

Hoe ga jij met de paradox om?

Interessant is het door bedrijven zoeken naar unieke en bijzondere persoonlijkheden te beschouwen in relatie met het proces van groepsvorming. Er lijkt iets paradoxaals in te zitten. Enerzijds zoeken we dus die unieke en bijzondere m/v die zichzelf is en iets eigens inbrengt. Maar als groep verwachten wij dat de nieuwe medewerker loyaal is en zich conformeert aan de groep. Gebeurt dat niet dan zullen we dat niet accepteren omdat we het individu als uniek en bijzonder zien. We zullen hem/haar eerder het predicaat dwarsligger opspelden. En hoe uniek we zelf ook denken te zijn, we blijven kuddedieren en passen over het algemeen als individu in de regel onze mening en gedrag aan de groep aan. Een gemiste kans voor jezelf en de groep.

Kuddedier worden of toch jezelf zijn?

Een kuddedier worden is ronduit jammer. Door het spanningsveld van groepsdruk gaan we niet altijd voor het beste resultaat. We willen vooral ook aardig gevonden worden door onze collega’s. Soms gaat dat samen, maar vaak is het ook een verplicht kiezen tussen presteren en conformeren. Maar een goed team heeft een enorme behoefte aan andersdenkenden en dwarsliggers (lees ook: 7 verschillen tussen een groep en een team). Mensen die bijvoorbeeld de processen ter discussie stellen en op zoek zijn naar vernieuwing. Niet om dwars te willen liggen, maar om als team en organisatie te blijven ontwikkelen en daarmee de bedrijfsblindheid doorbreken. En daarvoor zijn jouw unieke talenten en perspectieven nodig. Blijf dus altijd jezelf, er zijn al zoveel anderen.

Lets agree to disagree

We zouden onszelf en anderen nooit het recht moeten ontnemen om anders te zijn en/of zaken anders te zien. Dat recht zorgt ervoor dat we ons als groep niet altijd hoeven te focussen op interne conformiteit. Het biedt ruimte om als groep een eigen mening te vormen. Het zorgt voor ruimte om het oneens met elkaar te mogen zijn. Een gezond adagium voor groepen is dan ook “lets agree to disagree”.

Over de auteur

• 13 november 2017
/ door
• Rijk Binnekamp

Ik ben Rijk Binnekamp, trainer, coach en eigenaar van Rijk Binnekamp Training & Coaching. Ik ondersteun teams, leidinggevenden en medewerkers om te groeien. Mensen terug brengen naar hun verlangen is mijn missie als (personal) coach. En om dat verlangen te volgen is moed nodig. Soms kan of durft iemand dat niet en ziet door angst en onzekerheid alleen beperkingen. Samen zoeken we mogelijkheden.