Integriteit is saai, geef mij maar schandalen

Onze geschiedenis is er één van nieuwsgierigheid, van handel en lef (openingszin Verkiezingsprogramma VVD 2017 – 2021: Zeker Nederland). Deze handelsgeest en lef kun je voormalig VVD-voorzitter Henry Keizer niet ontzeggen. In april lag hij zwaar onder vuur vanwege zijn op rücksichtslose zelfverrijking lijkende actie omtrent de koop van een keten van crematoria. Follow The Money (FTM is een digitaal platform voor onderzoeksjournalistiek) onthulde dat Keizer in 2012 de crematoriaketen, waarvan hijzelf voorzitter was, kocht voor zo’n 19 miljoen euro onder de marktwaarde (NRC 26 april jl.). En net als bij alle voorgaande schandalen die aan het licht zijn gekomen wordt er in de media breeduit schande gesproken over dit schaamteloze gedrag. Komt er dan nooit een einde aan? Waar is de integriteit gebleven? Het leidde ertoe dat Keizer zijn taken als voorzitter een maand later neerlegde.

Niet strafbaar, wel integer?

Stel dat je een enkele maanden oude BMW 530d wordt aangeboden voor een prijs die zeker zo’n 15.000 euro onder de marktwaarde ligt. Wat zou je doen? Natuurlijk zou je checken of de auto niet als gestolen te boek staat. Of dat er een of ander verborgen gebrek aanwezig is. Stel dat dit niet het geval is en de verkoper lijkt zijn verstand niet verloren te hebben. Wat doe je met deze buitenkans?

Stel je bent bij iemand op bezoek die een zeer fraai huis in een lommerrijke omgeving bewoont. Wanneer je je bewondering richting de eigenaar kenbaar maakt zegt deze dat het huis te koop is. Op je vraag wat dit fraais dan wel niet mag kosten noemt de eigenaar een bedrag dat zeker 250.000 euro onder de marktwaarde ligt. Ook nu doe je onderzoek. Er blijkt geen adder onder het gras en de eigenaar lijkt volledig bij zijn verstand. Wat doe je met deze buitenkans?

Integriteit

Zo op het eerste gezicht lijkt er in bovenstaande voorbeelden geen sprake van overtreding van de wet. Het is inderdaad niet strafbaar. Maar de vraag die je jezelf kunt stellen: is het ook integer om tot aankoop over te gaan? En zou je een ander antwoord geven als je een belangrijke maatschappelijk voorbeeldfunctie vervult? Komt dan ineens het begrip integriteit om de hoek kijken? Immers, integriteit gaat over dat je te allen tijde eerlijk en oprecht bent en niet omkoopbaar. Wanneer je integer bent beschik je over intrinsieke betrouwbaarheid, je zegt wat je doet, en doet wat je zegt. Je hebt geen verborgen agenda en veinst geen emotie. Je zult je nooit laten beïnvloeden door oneigenlijke zaken. En als je tot aankoop over zou gaan in bovenstaande voorbeelden en je hebt een openbare functie, wat doet dat met je reputatie en de beleving van anderen over je betrouwbaarheid?

Intrinsieke betrouwbaarheid

De kern van integriteit zit m.i. in intrinsieke betrouwbaarheid. Intrinsieke betrouwbaarheid komt voort uit je persoonlijke waarden. Persoonlijke waarden zijn je idealen, je streefdoelen. Het zijn je innerlijke overtuigingen die in je gedrag zichtbaar worden. Elke waarde vormt een richtsnoer voor je denken en handelen. Je waarden zijn als een kompas: ze geven je richting en houden je op koers tijdens het reizen. Je gebruikt ze om te bepalen welke richting je op wilt met je leven.

Integriteit gaat verder dan het eenvoudigweg naleven van de afgesproken regels. Het hangt ook samen met de omstandigheden. Niemand raakt onmiddellijk van de leg als een 45-jarige man dronken door het uitgaansgebied loopt. Het wordt anders wanneer deze man de burgermeester blijkt te zijn.

Twee benaderingen voor integriteit

Deze voorbeelden geven aan dat integriteit niet eenvoudig te vangen is in regels. Het raakt dus aan je persoonlijke waarden. Integriteit is op twee manieren te benaderen, volgens een negatief en een positief integriteitsconcept.

• De negatieve benadering is eenvoudigweg zwart-wit. Zolang er geen sprake is van fraude, diefstal, corruptie of ander crimineel gedrag is het oké. Het is een reactieve benadering waarbij er achteraf aangifte wordt gedaan als er wel strafbare feiten zijn gepleegd. Binnen zowel maatschappelijke organisaties als bedrijfsleven lijkt er een sterke voorkeur te zijn voor dit negatieve concept. Ik heb het idee dat heel veel mensen in maatschappelijke- en/of leidinggevende functies onvoldoende hebben nagedacht wat deze functie voor extra’s met zich meebrengen, los van het voldoen aan de afgesproken regels. In deze functies bevind jij je in een glazen huis.
• De positieve benadering is meer proactief. Hij gaat uit van professionaliteit en vertrouwen op basis van normen en waarden. En welke waarden je belangrijk vindt zal je dan wel vooraf diepgaand nagedacht moeten hebben. Bij dit uitgangspunt geldt ook dat de mens in beginsel goed is.

Integriteit en organisaties

Zowel voor een individu als voor een organisatie heeft integriteit te maken met het niet willen marchanderen. Het individu vindt zijn basis voor integriteit in de waarden die hij belangrijk vindt. Organisaties vinden de basis voor integriteit terug in de in de visie geformuleerde uitgangspunten. Zo’n visie bestaat uit grofweg drie onderdelen:

1. De maatschappelijke functie van de organisatie.
2. De missie, waarom doen we het, waarin onderscheiden we ons van anderen.
3. Onze uitgangspunten (de centrale waarden).

Tot slot: het bekleden van een voorbeeldfunctie hoort samen te gaan met voorbeeldgedrag. Daar kun je maar beter goed over hebben nagedacht. Wat zijn jouw persoonlijke waarden en hoe bewaar jij je integriteit?

Dit artikel verscheen eerder op managementsite.nl

Over de auteur

• 17 september 2018
/ door
• Rijk Binnekamp

Ik ben Rijk Binnekamp, trainer, coach en eigenaar van Rijk Binnekamp Training & Coaching. Ik ondersteun teams, leidinggevenden en medewerkers om te groeien. Mensen terug brengen naar hun verlangen is mijn missie als (personal) coach. En om dat verlangen te volgen is moed nodig. Soms kan of durft iemand dat niet en ziet door angst en onzekerheid alleen beperkingen. Samen zoeken we mogelijkheden.