Het HALO en HORN effect
Edward Thorndike toonde in 1920 al aan dat wij geneigd zijn om op basis van één eigenschap ook andere eigenschappen aan een persoon toe te dichten. En omdat we graag gelijk hebben, gaan we in de relatie met deze persoon op zoek naar argumenten om ons gelijk aan te tonen. Gevolg: als je iemand het stempel ‘leuk mens’ geeft, dan let je in je contacten met hem op signalen die deze ‘constatering’ onderbouwen. Omgedraaid werkt het ook. Geef je iemand het stempel ‘knorrepot’, dan zul je de argumenten vinden waarom deze ‘constatering’ waar is. En op basis van het stempel nemen we niet alleen anders waar, maar gaan we ons in de relatie ook anders gedragen. Bij de één zoeken we meer toenadering en bij de ander meer afstand.
Andermans uiterlijk beïnvloedt ons oordeel
Niet alleen de stempels hebben invloed op ons gedrag, ook het uiterlijk van de ander heeft invloed. In 1974 voerden Landy en Sigall een onderzoek uit waarbij proefpersonen werden gevraagd een essay te beoordelen. Bij elk essay werd een foto bijgesloten van degene die deze zou hebben geschreven. Daarbij werd gewerkt met drie categorieën: aantrekkelijk, gemiddeld aantrekkelijk en onaantrekkelijk. Wat bleek? Afhankelijk van de foto die werd toegevoegd werd het essay anders beoordeeld. Aantrekkelijke schrijvers kregen een hoger cijfer dan de onaantrekkelijke schrijvers en de controlegroep. Bij de goed geschreven essays was het verschil 1 punt, bij de slecht geschreven essays was het verschil zelfs 2,5 punt! Overigens, op basis van het uiterlijk dichten we mensen ook een bepaald karakter toe en schatten we hun resultaten in, nog zo’n vooringenomenheid.
Externe invloeden
Naast ‘vermeende’ karaktereigenschappen en het uiterlijk van de ander hebben ook externe invloeden (b.v. de mening van een vriend of muziek) en onze emotionele toestand invloed op onze waarnemingen, onze gedachten, onze meningen en ons gedrag. Kijk maar eens naar onderstaande korte film (1 minuut).
Halo en Horn effect: mensen in hokjes
Een veelgebruikte indeling van mensen in hokjes stoppen en daarnaar handelen staat bekend als het Halo (engel) en Horn (duivel) effect. Als iemand tot de Halo-categorie behoort betekent dit dat je die persoon leuk vindt. Als je hem ziet aankomen merk je een positieve reactie bij jezelf. Als hij vragen heeft ben je bereid te helpen. En als hij een keer een fout maakt dan komt de gedachte ‘iedereen maakt wel eens een foutje’ op en kun je het gemakkelijk loslaten. Daartegenover staat de Horn-categorie. Daarin zitten de mensen die in je allergiezone zitten. Je vindt ze gewoon niet leuk om mee samen te werken, het liefst ontwijk je ze en als ze een keer iets positiefs doen dan vergeet je dat snel weer.
Recent onderzoek dat gepubliceerd werd in Nature (2020) laat zien dat mensen die glimlachen eerder in een Halo-categorie komen en mensen die fronsen eerder in de Horn-categorie.
Van invloed op je waarneming
Iemand indelen in het Halo of Horn hokje heeft ook invloed op wat je waarneemt bij deze persoon. Een kleine test om dat aan te tonen. Neem iemand in gedachten die tot de Halo-categorie (echt leuk) behoort. Vraag: wat zijn 5 positieve eigenschappen van deze persoon? Waarschijnlijk is het gemakkelijk deze te bedenken. Vervolgvraag: wat zijn 5 negatieve eigenschappen van deze persoon? Ongetwijfeld lukt het je minder snel deze te bedenken. Neem nu iemand in gedachten die tot de Horn-categorie (allergie) behoort. Ik heb slechts 1 vraag: wat zijn 5 positieve eigenschappen van deze persoon? Hier zul je merken dat het lastig (soms zelfs onmogelijk) is er 5 te benoemen. Zou ik echter hebben gevraagd ‘wat zijn 5 negatieve eigenschappen van deze persoon’…
Halo en Horn ontlokken verschillende reacties
Het indelen in het Halo of Horn hokje heeft daarnaast ook invloed hoe je reageert op een situatie waarbij deze persoon is betrokken. Een voorbeeld om dit duidelijk te maken. Iemand uit je Halo-categorie (echt leuk) komt binnen en gooit de deur dicht. Kans dat je denkt ‘heeft zeker net een vervelend gesprek gehad, laat hem maar even, komt straks wel weer goed.’ Na een kwartier komt hij op je bureau zitten met een kop koffie voor jou en hemzelf en hij begint een verhaal te vertellen. Kans is groot dat je denkt ‘zie je wel, het is alweer ok, fijn.’ Nu dezelfde situatie met iemand die tot de Horn-categorie (allergie) behoort. Ook hij komt binnen en gooit de deur dicht. Dit keer is de kans dat je denkt ‘typisch hem weer, gaat weer zo’n dag worden, waarom doet hij de deur niet eens gewoon dicht.’ Ook hij komt na een kwartier op je bureau zitten met een kop koffie voor jou en hemzelf en ook hij begint een verhaal te vertellen. Grote kans dat je nu iets denkt als ‘wat zal hij van me nodig hebben?’ Herkenbaar?
Voorzichtig bij beoordelingen
Bij het opstellen van bijvoorbeeld beoordelingen en promotievoorstellen is het belangrijk om je bewust te zijn van dit Halo en Horn effect. Het beïnvloedt je denken en je beelden van de ander en dus ook je conclusies en de voorbeelden die je benoemt om deze persoon ‘objectief’ te beoordelen. Zorg daarom altijd dat je actief zoekt naar evenwicht in de voorbeelden voor zowel de sterke kanten als de ontwikkelkanten van iemand. En als je een gesprek hebt met iemand die tot je Horn categorie behoort, neem dan vooraf de tijd om na te denken over wat de goede eigenschappen van deze persoon zijn. Het is een vorm van jezelf mentaal programmeren om objectiever het gesprek in te gaan. Overigens, het omgedraaide geldt ook voor als je een gesprek hebt met iemand uit je Halo categorie.
Verder kun je nog het volgende doen om vooroordelen bij beoordelingen te voorkomen:
- Gebruik meerdere beoordelaars
Zorg ervoor dat de beoordelaars onafhankelijk van elkaar werken en dat ze dezelfde criteria gebruiken om de prestaties van de medewerker te beoordelen. - Gebruik gestructureerde beoordelingsformulieren
Gestructureerde beoordelingsformulieren helpen je om alle medewerkers op dezelfde manier te beoordelen. - Focus op feiten
Probeer je beoordelingen te baseren op feiten en niet op aannames of vooroordelen. Gebruik concrete voorbeelden om je beoordelingen te ondersteunen en zorg ervoor dat je je beslissingen baseert op de prestaties van de medewerker. - Geef medewerkers regelmatig feedback
Zo weten ze waar ze aan toe zijn en wat ze kunnen verbeteren. Dit helpt vooroordelen verminderen en zorgt ervoor dat de beoordelingen objectief zijn.
Wie zitten er in jouw Halo en Horn categorie?
0 antwoorden
Stuur mij een e-mail als er vervolgreacties zijn.Stuur mij een e-mail als er nieuwe berichten zijn.