Ik neem niet de beste spelers, maar het beste team mee naar de Olympische Spelen.
Paul van Ass, oud-bondscoach Nederlands hockeyteam
TeamEnergie en een High-Performing Team
Energie, zo blijkt uit diverse wetenschappelijke studies, is een zeer krachtige voorspeller voor presteren. Minder dan 20% van de teams beschouwt zichzelf als een high-performing team of lukt het om als team duurzaam te functioneren. Veel teampotentieel blijft dus onbenut. Het goede nieuws is dat de stimulerende, verbindende en doelgerichte energie binnen bereik ligt van elk team. En als er meer positieve energie is neemt de bereidheid toe om er nog meer energie in te stoppen.
Niet alleen werkt dit voor een team, het werkt ook voor individuele teamleden. Energie werkt aanstekelijk; we krijgen zelf meer energie en we steken elkaar aan. Zo ontstaat een zichzelf versterkend proces waarin teams hun energie versterken, richten, onderhouden of herstellen om zodoende hun prestaties te verbeteren. Teams die dat goed beheersen noemen wij high-performing teams.
Wat is teamEnergie?
Uit eigen wetenschappelijk onderzoek bij inmiddels meer dan 200 teams weten we dat er in elk team zes energieën aanwezig zijn. Deze bestaan a.h.w. naast elkaar en staan in het onderstaande model afgebeeld.
In het TeamEnergieModel© (Van der Zwan, 2017) onderscheiden we twee dimensies:
- Effect van teamenergie op de samenwerking
- Intensiteit van teamenergie
Daarnaast zien we zes energiebronnen:
- Stress
- Passie
- Onrust
- Comfort
- Berusting
- Ruimte
1. Effect TeamEnergie op de samenwerking
De eerste dimensie betreft het effect dat de energie heeft op de samenwerking. Een positief effect geeft energie en draagt bij aan het team als collectief. Teams met veel positieve energie zijn opgewekt, vindingrijk en zij verspreiden hun enthousiasme. Er is alignment tussen de aangewende energie en de teamprestaties. Energie en prestaties stuwen elkaar in positieve zin op.
Een nadelig effect treedt op als samenwerken juist energie kost. Bij deze energieën neemt de ervaren (meer-)waarde van samenwerken juist af of wordt zelfs negatief. Deze energieën brengen het team niet verder en zorgen ervoor dat teamleden minder in verbinding zijn met elkaar waardoor het teamgevoel afbrokkelt. Emoties als frustratie, boosheid, angst, onveiligheid kunnen de overhand krijgen en teams gaan zich ook naar die emoties gedragen (Bruch & Vogel, 2011).
2. Intensiteit TeamEnergie
De tweede dimensie gaat over intensiteit van energie. Passie en Stress zijn de energieën met de meest voelbare ‘power’. We hoeven maar even bij een team aan te schuiven of op de afdeling rond te lopen en we voelen het meteen.
Stress kan teams tot grote hoogte brengen. Maar als er geen gelegenheid voor het team meer is om te herstellen of bij te komen van de stress nemen de teamprestaties heel snel af en komen individuele teamleden in de gevarenzone voor een burn-out. Duurt stress lang dan is er zelfs het gevaar voor een collectieve burn-out.
Passie is de energie die we het liefst bij elk team zien. Het is de energie die staat voor positiviteit, nieuwsgierigheid, gretigheid, samenwerken, grenzen aangeven, bevlogenheid en een positief zelfbeeld. Teams waar de passie-energie in ruime mate aanwezig is worden door anderen in de organisatie vaak gezien als ’the place to be’. Het zijn de hot spots’, daar het gebeurt het en daar wil je bij zijn.
Twee energieën met minder voelbare power maar weer juist met heel veel uithoudingsvermogen zijn Ongemak en Comfort. Bij ongemak gaat het om de energie die verloren gaat aan dingen die beter of makkelijker of soepeler kunnen maar nu eenmaal gaan zoals ze gaan. Tegelijk; ze zijn ook weer niet zo erg of nadelig dat het team direct in actie komt. En ondertussen gaat er veel energie op verloren. Je kunt merken dat deze energie er is aan het mopperen en klagen en het cynisme dat in de loop van de tijd is ontstaan.
Naast ongemak staat comfort. Comfort is de energie die gaat over het prettige gevoel bij teams omdat ze het gemak ervaren van bepaalde routines, werkwijzen en gewoonten. Het gaat ook over het gevoel dat ze niet (altijd) op hun tenen hoeven te lopen of het vuur uit de schenen hoeven te lopen. Er zijn voldoende ontspanmomenten. Comfort voelt als heel prettig, als een situatie die je het liefst tot in lengte van dagen wilt behouden. En vandaar de lange adem.
En dan zijn er twee energieën die a.h.w. ongemerkt aan ons voorbij zouden kunnen en tegelijk ook voor een enorme impact kunnen zorgen. Berusting is als het ware bevroren energie, energie die er wel is maar die we nauwelijks opmerken. Teams waar veel berusting is houden de kaarten voor de borst, ze wachten af, trekken zich terug en leggen de regie buiten zichzelf. Ruimte gaat voor ons over de mogelijkheden die er zijn (en benut worden) binnen een team om even niets te hoeven, even te lummelen, even te reflecteren, de vloer geven aan creativiteit, etc. Juist in deze energie ontstaan nieuwe gedachten, ideeën, beelden en kan het team werken aan een andere mindset zonder dat er druk van buiten wordt ervaren.
Zes energieën dus. En alle zes zijn er altijd in elk team. Ze bestaan naast elkaar. Alle energieën, ook de nadelige, hebben waarde voor het team. Zes energieën die onafhankelijk zijn t.o.v. elkaar. Het is niet zo dat als bijv. stress omhoog gaat dat dan als een gevolg passie naar beneden gaat. Oorzaak en gevolg zijn er niet. De praktijk laat natuurlijk wel zien dat verschillende energieën min of meer gelijk optrekken met elkaar. Zo zien we dat bijv. een toename in comfort vaak samengaat met een lage waarde of afname in stress. Dus geen causaliteit wel correlatie.
Soorten TeamEnergie meten
Het is de uitdaging voor elk team te zoeken naar een verhouding tussen die zes energieën waarbij het team zegt: “ja dit werkt voor ons!” Als het ‘werkt’ voor het team betekent dit voor ons dat dit team bewust haar energie ‘managet’ en dat zij daarbij werkplezier en werkgeluk enerzijds en business prestaties anderzijds goed weet te bewaken.
Energie = Samenwerken = Ontwikkelen: Waar sta je als team?
Weten welke energieën in welke mate in een team aanwezig zijn is mooi, maar wat kun je daarmee in het licht van ontwikkeling? Heel veel wat ons betreft. Het eerder aangehaalde onderzoek naar energie heeft ons niet alleen geleerd dat energie een belangrijke voorspeller is voor de prestaties die een team levert of kan leveren; het heeft ons ook geleerd dat de energie die ervaren wordt vooral ook een spiegel is voor de ontwikkeling van dat team. Met andere woorden: als de zes energieën zich op een bepaalde wijze verhouden zegt dit heel veel over de fase van ontwikkeling waarin het team zich bevindt.
En dat niet alleen; het zegt ook veel over de ontwikkelmogelijkheden op korte termijn voor dat team en welke acties/interventies daarbij passen en welke juist niet. Teams kunnen geen sprong maken in hun ontwikkeling; waarmee we niet zeggen dat de ontwikkeling van een team niet snel kan verlopen. Teams bewegen naar de naaste zone van ontwikkeling (Vygotsky). In elke zone, of zo je wilt in elke fase, zijn teams in staat om te presteren, samen te werken en een sociale infrastructuur op te bouwen. Teams hebben vooral behoefte aan hulp bij het verkennen en betreden van de naastgelegen zone. Kort gezegd: elk team is tot presteren in staat, een volgende zone in ontwikkeling dient zich bijna aan. Hoe maakt het teams de stap naar die volgende zone?
Teamontwikkeling in vogelvlucht
Nu blijkt dat teams in hun ontwikkeling onderling veel overeenkomsten hebben. Ons onderzoek laat dit ook zien. Er is een route waarlangs teams zich ontwikkelen. En langs die route vinden we zones waar teams kort of lang kunnen verblijven. Tegelijk en dat is het mooie ervan: teams hebben altijd weer de mogelijkheid om hun route te vervolgen. Hoe ziet die route er uit? In onderstaande afbeelding is de route weergegeven.
Langs de route zien we de zones van ontwikkeling. In elke zone zijn bepaalde energieën juist heel nadrukkelijk aanwezig of afwezig. Een paar punten willen we graag toelichten. In de eerste plaats ‘eenrichtingsverkeer’. We willen het liever niet horen maar de duurzame ontwikkeling van teams verloopt in de richting van de pijlen. En dat is best zuur voor teams die bijv. in de zone ‘uitslaande brand’ zitten. De kortste weg naar een olympisch-vuur-team is met de klok mee. Los van pleisters plakken en tijdelijke lapmiddelen is deze weg helaas niet begaanbaar. Wil een team echt de oorzaken onder de ‘uitslaande brand’ onder ogen zien en ontwikkelen naar een high-performing team dan zal ze de weg dienen te bewandelen in de richting van de pijlen.
Een tweede opmerking. We zien dat een deel van de pijl van de ellips groen is. In dit deel is een team, zo merken we ook steeds in de praktijk, heel goed in staat om de eigen energie te managen. Dit betekent soms ‘even knallen en de stress opzoeken’ en daarna weer gas terugnemen om dan meer vanuit comfort te functioneren. Teams die zich in dit groene gebied bevinden voeren regelmatig een APK, een zelfcheck uit, en handelen daarnaar.
Teams die zich niet in dit deel van de ellips bevinden zijn teams die moeite hebben om zelf, zonder hulp, te bewegen naar de naast gelegen zone van ontwikkeling. Dit is het gebied van de gele lijn. Teams die hier geen hulpvraag stellen, zo merken we in de praktijk, zijn teams die onnodig lang in een bepaalde zone van ontwikkeling blijven en zichzelf niet meer in beweging krijgen. En dan kan het zo maar voorkomen dat een team in de zone ‘vuur is gedoofd’, waar veel berusting en passiviteit aanwezig is, jaren verblijft. En dat hoeft niet. Met passende ondersteuning en begeleiding kunnen ook deze teams weer hun route vervolgen.
Hoe is het met jouw team?
Heb je enig idee in welke zone jouw team zich bevindt of zou je dat graag willen weten? Terechte vragen natuurlijk die zo nu en dan in elk team ‘oppoppen’. Doe eens een korte zelfscan aan de hand van onderstaande vragen.
- Zie je jouw team als een team of is het eigenlijk een groep?
- Zien de organisatie en/of jullie klanten als een high-performing team?
- Waar is jouw team echt goed in?
- Wat weet je waar je op kunt vertrouwen binnen dit team?
- Wat zijn de top 3 krachten van dit team?
- Wat tolereert dit team wat eigenlijk niet ok is?
- Wat saboteert dit team om te ontwikkelen?
- Welke energie is volgens jou nadrukkelijk in het team aanwezig?
- Waar in het model van ontwikkeling zie je jouw team terug?
- Zijn jullie bezig met je eigen ontwikkeling?
- Kunnen jullie het zelf?
- Welke ondersteuning zou jouw team verder kunnen helpen?
“Super goede ervaring opgedaan met COURIUS! Ze hebben onze teams gesmeed tot een hechter geheel, waarin de teamleden beter, sneller en leuker met elkaar communiceren. Het zelfsturend vermogen van Loyalty Management Netherlands is daarbij enorm toegenomen waardoor we structureel beter functioneren.”
Bart Flinterman
Directeur Operations Loyalty Management Netherlands B.V. (Air Miles)
Zo ziet een teamontwikkelingstraject eruit
Welke indruk hou je over na het beantwoorden van de vragen? Wil je meer weten over hoe een eventueel ontwikkeltraject er voor jouw team uit kan zien? Inmiddels hebben we vanuit COURIUS honderden teams in uiteenlopende organisaties begeleid en ondersteund. Eén ding is zeker: geen enkel traject is hetzelfde. Als COURIUS vinden we samenwerken met onze klanten, die we graag als partners zien, belangrijk en daarbij is voor ons van belang dat:
- de focus in de samenwerking gericht is op groei en ontwikkeling;
- er eigenaarschap voor en vertrouwen is in het voorgestelde traject;
- we met elkaar de performance, energie en magie in het team positief aanwenden, richten en effectief benutten ten gunste van het team zelf;
- we ons er allemaal van bewust zijn dat vragen/problemen waar individuen en teams mee te maken hebben door elk teamlid anders worden beleefd. Ontwikkeling van teams vraagt daarom ook om bereidheid te reflecteren op jezelf, jouw bijdrage en feedback te geven en te ontvangen;
- geen enkel lid van het team het monopolie op de waarheid heeft;
- het zetten van stappen in de groei en ontwikkeling van het team steeds plaatsvindt tegen de achtergrond van het team beter, sterker en plezieriger maken.
Meer weten over TeamEnergie of een teamontwikkelingstraject?
Dr. Cees van der Zwan verzorgt regelmatig een interactieve online masterclass over TeamEnergie. Deze duurt ongeveer 50 minuten en je kunt je hiervoor gratis aanmelden.
Of lees direct meer over ons teamontwikkelingstraject als je echte, blijvende verandering wenst voor je team.
