De kracht van schaamte
Stichting verwantschapsvragen (nu onderdeel van FIOM) was* een stichting die zich inzet om bijzondere gezinssituatie meer én openlijk bespreekbaar te maken. Denk hierbij aan situaties zoals bijvoorbeeld kinderen die geboren zijn uit een buitenechtelijke relatie, incest, verkrachting, een geheime priesterrelatie of ‘foute’ ouders (bijvoorbeeld NSB’ers). Of de situatie waarbij de zus van iemand haar moeder blijkt te zijn (en dus is de tot op dat moment aangeduide ‘moeder’ haar oma). Voorts zet de stichting zich in om situaties bespreekbaar te maken waarbij ouders valselijk zijn beschuldigd van incest, kinderen voor wie het jarenlang is verzwegen dat ze zijn geadopteerd, etc. Al met al betreft het in Nederland naar schatting 600.000 familie- en gezinssituaties (1 op de 10 kinderen)!
Schaamte
Bij deze persoonlijke situaties speelt schaamte een grote rol; onze meest verborgen – dikwijls ook meest ontkende – emotie. Een gevoel dat vrijwel iedereen kent. Zo’n moment dat je er even niet zou willen zijn. Je ervaart een onbehaaglijk en wellicht wat pijnlijk gevoel. Toch is schaamte in beginsel een menselijke emotie met een positieve functie. Het mechanisme, met als basis de angst om niet door de groep te worden geaccepteerd, creëert dat we gedrag vertonen dat binnen maatschappelijke waarden en normen blijft. Het laat zien dat we in ons denken en handelen fouten maken en soms ook hulp nodig hebben. Ook kan schaamte ons helpen om ogen die dicht waren open te maken en iets op gang brengen. Zo kan het bijvoorbeeld een startpunt zijn voor kritisch zelfonderzoek of de wil om een nieuwe koers in te zetten. Vanuit de positieve insteek kan schaamte dus functioneren als alarmsignaal, schok, waarschuwing, eye-opener, motor of meetlat ten aanzien van inhumaan gedrag. Zo helpt schaamte niet alleen het denken over goed en kwaad te verdiepen, het verbreedt het ook.
Negatieve schaamte
Er is echter ook een ineffectieve vorm: negatieve schaamte. Dat treedt op als de gezonde, menselijke emotie omslaat tot schaamte als zijnstoestand. In extreme vorm neemt schaamte als zijnstoestand je hele identiteit over. Wanneer je identiteit gebaseerd is op schaamte, denk je dat je diepste wezen geschonden is en dat je als mens tekort schiet. Het houdt je klein en je verliest je zelfrespect. Dat is wat je bijvoorbeeld ziet bij SVV verwanten. Zij zwijgen, verzwijgen of worden verzwegen, houden zich vaak op in stiltemarges, ontkennen hun afkomst, hebben er geen weet van of weten er geen raad mee. Ze laten niet van zich horen of doen niet van zich spreken, willen in hun SVV thematiek onopgemerkt blijven. Zij hebben dikwijls het gevoel er niet te mogen of te hoeven zijn, niet van belang te zijn of er zelfs niet toe te doen. Soms proberen ze juist het tegendeel te bewijzen of leven in een onaantastbaar hier-en-nu; vooral geen gisteren en morgen.
Omgaan met schaamte
Hoe nu om te gaan met schaamtegevoelens? Belangrijkste tip: neem deze gevoelens serieus in plaats van ze weg te stoppen én spreek ze uit. Immers, de dingen waartegen je je verzet, houden stand. Pas wanneer je iets aanvaardt, kun je het veranderen (Neale D. Walsch). Vraag jezelf daarbij af of het negatief of juist positief is dat je je schaamt. In het eerste geval is de schaamte eigenlijk onzinnig en is het noodzaak dat je ervan probeert af te komen. In het tweede geval is het een signaal waar je naar dient te luisteren en te handelen. En als je de signalen serieus neemt, denk dan na over hoe je het anders zou willen. Denk daarbij in mogelijkheden in plaats van beperkingen.
Zo heb ik me bijvoorbeeld in het verleden geschaamd voor het feit dat ik gescheiden ouders heb. Tijdens mijn opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie wisten diverse jaargenoten in het tweede studiejaar nog steeds niet dat dit het geval was. Ik ontweek het onderwerp. De schaamte leidde er ook toe dat ik er niet met Petra, een vriendin waar ik erg verliefd op was, over praatte. Toen ze er na twee maanden achter kwam zette ze een punt achter de prille relatie. Het was wederom een bewijs dat ik niet over mijn gevoelens kon praten. Het heeft mijn ogen geopend en ik heb de keuze gemaakt echt anders in het leven te willen staan.
Waar schaam jij je voor?
Mijn uitdaging voor deze keer is om de komende weken een uur tijd te maken om één of meerdere schaamtegevoelens te onderzoeken. Bepaal voor jezelf of het negatief of positief is dat je je hierover schaamt? En vraag jezelf ook af hoe je hiermee om wilt gaan en wat je anders wilt gaan doen. Je kunt het bijvoorbeeld van je afschrijven, er met een vriend(in) over praten, een tekening van maken of er binnen een coachgesprek over hebben.
Schaam je groots!
- Afstammingsvragen zijn nu een onderdeel van FIOM
2 antwoorden
Stuur mij een e-mail als er vervolgreacties zijn.Stuur mij een e-mail als er nieuwe berichten zijn.