Authentiek blijven, zo doe je dat
Het is interessant om te zien welke verdedigingsmechanismen je ego gebruikt om je te ‘beschermen’ tegen afwijzing en schaamte. De paradox is dat deze verdedigingsmechanismen zowel noodzakelijk zijn om te overleven en succes te hebben in onze maatschappij en tegelijkertijd een authentiek en gelukkig leven in de weg staan. De kunst is en blijft om je bewust te zijn van je eigen tactieken en deze vervolgens bewust in te zetten of juist bewust achterwege te laten.
Onderstaand volgen de methoden die wij allemaal gebruiken om onszelf niet te hoeven laten zien. Deze mechanismen worden beschreven in De kracht van zelfwaardering van Elaine N. Aron.
1. Bagatelliseren
Bagatelliseren is het wegwuiven van je eigen bijdrage aan een probleem en het ontkennen van het belang van iets. Het is bijna de essentie van wat mensen afwerend gedrag noemen en komt heel veel voor. Als je slecht scoort op de tennisbaan, zeg je: ‘Ach, ik heb ook niet erg mijn best gedaan.’ Of je bagatelliseert het belang van wat je moest doen: ‘Ach, ik ben nooit zo dol op tennis geweest.’ Sommige mensen doen het al van tevoren: ‘Ik vind winnen helemaal niet belangrijk hoor, ik doe het vooral voor de lol.’
Onbewuste veronderstelling: ‘Mijn zelfbeeld kan niet worden beschadigd als ik zorg dat het beoordelen van mijn prestatie onbelangrijk lijkt.’
Vaak gehoorde opmerkingen: ‘Het was maar een probeersel’, ‘Ik snap niet dat mensen zich daar zo over opwinden’.
Mogelijke signalen: Je gebruikt vaak smoezen als slaaptekort, een griepje en tijdgebrek als je over je prestaties spreekt. Je ontkent dat iets belangrijk voor je is, terwijl je diep van binnen weet dat het waarschijnlijk wel belangrijk is.
2. De schuld afschuiven
Voortdurend het gevoel hebben dat anderen je onrecht aandoen is misschien een zelfbescherming. Wat de reden ook moge zijn dat je opeens een rotgevoel over jezelf krijgt: met een geloofwaardig doelwit waaraan je de schuld kunt geven, kun je jezelf voor schaamte behoeden. Elaine Aron noemt dit het werpen van de ‘schaamtebal’. Zodra je schaamtegevoelens ziet aankomen, werp je ze naar een ander: ‘Jij deed het, niet ik!’, of ‘Jij doet het nog veel vaker’, of ‘Ik kreeg een laag cijfer, want de docent heeft een hekel aan mij’. Mensen die gediscrimineerd of gepest zijn, maken vaak gebruik van deze zelfbescherming omdat anderen hen vroeger inderdaad onrecht aandeden. Maar nu wantrouw je anderen ook als dat niet terecht is en voorkom je door je beschuldigende houding dat je verbondenheid kunt ervaren met anderen.
Onbewuste veronderstelling: ‘Als mijn mislukkingen niet mijn schuld zijn, maar die van iemand anders, kan ik niet waardeloos zijn.’
Vaak gehoorde opmerkingen: ‘Ze hebben iets tegen me’, ‘Het lot is me ongunstig gezind’.
Mogelijke signalen: Je beëindigt herhaaldelijk vriendschappen of verandert van baan omdat je jezelf slecht behandeld voelt. Je voelt je soms een beetje schuldig omdat je mensen hebt verweten dat ze je iets hebben misdaan, terwijl je weet dat ze dat niet zo hebben bedoeld.
3. Niet concurreren
Mensen die niet concurreren uit zelfbescherming willen onbewust ontkennen dat macht überhaupt bestaat. Ze voelen zich verheven boven competitie, maar in feite zijn ze doodsbang voor rangordeconflicten en vrezen ze een zware nederlaag. Hoezeer je rangordeningen ook probeert te ontkennen, door deze zelfbescherming zullen anderen je zien als onderaan de ladder. Ze zullen steeds meer werk op je bordje schuiven en je suggesties negeren. Je doet dingen om anderen tevreden te stellen, ook al heb je daar zelf geen zin in.
Onbewuste veronderstelling: ‘Niemand wil me hebben of bij me blijven tenzij ik laat zien dat ik een lage status accepteer en alles voor de ander overheb.’
Vaak gehoorde opmerkingen: ‘Ik vergelijk mezelf niet met anderen’, ‘Ik vind het niet erg om te verliezen’, ‘Ik vind het gewoon leuk om anderen blij te maken’.
Mogelijke signalen: Je hanteert de ongeschreven regel dat je anderen niet bekritiseert, en raakt van slag als ze jou bekritiseren. Je wilt geloven dat mensen die slechte dingen doen uiteindelijk hun lesje zullen leren, zonder dat je iets daarover hoeft te zeggen. Je ontdekt pas jaren later dat jij je hebt laten koeioneren door iemand die niet jouw welzijn voor ogen had.
4. Overpresteren
Mensen die overpresteren, hebben geleerd dat minderwaardige gevoelens op slag verdwijnen als ze worden geprezen. Vaak ontstaat deze bescherming in de jeugd, bij minderheden of bij mensen met een handicap. De pijn van het ‘je onvolmaakt voelen’, wordt volgens Aron verlicht door extreem goed te gaan presteren op één terrein: leren, sport, muziek, computers. Hiermee kun je jezelf bewijzen en krijg je macht terug. Maar deze oplossing voor je minderwaardigheidsgevoelens is kortstondig. Je wordt namelijk alleen gewaardeerd vanwege je kunstje en zodra je daarmee ophoudt, ben je weer waardeloos. Je moet dus eeuwig blijven bewijzen dat je iets waard bent, in plaats van tevreden met jezelf te zijn.
Onbewuste veronderstelling: ‘Als ik hard genoeg werk, kan niemand zeggen dat ik niet deug en hoef ik me niet meer waardeloos te voelen.’
Vaak gehoorde opmerkingen: ‘Mensen zeggen dat ik veel heb bereikt, maar ik vind dat het niet veel voorstelt’, ‘Hoe je het ook wilt, ik regel het wel’, ‘Ik zal me een stuk beter voelen als ik X heb bereikt’.
Mogelijke signalen: Hoeveel succes je ook hebt, je bent er zelf niet echt van onder de indruk. Je voelt je een bedrieger, al vinden anderen je deskundig. Je voelt je niet op je gemak als je jezelf niet nuttig maakt of hard werkt, maar je bent wel tevreden als je werkt. Je valt mensen die aan iets vergelijkbaars werken of kritiek hebben, verrassend fel aan.
5. Jezelf groot maken
Deze zelfbescherming voert je linea recta naar de top. Je bent aantrekkelijker, intelligenter, beter dan anderen. Je bent verheven boven de concurrentie en het gevaar om jezelf waardeloos te vinden. Misschien is voor je het openlijk tonen van je twijfel aan jezelf of je zelfoverschatting een reden om je onmiddellijk te schamen. Je moet je status overdrijven en daar ook in geloven om jezelf te behoeden voor een nederlaag.
Onbewuste veronderstelling: ‘Ik moet mezelf en anderen duidelijk maken dat ik de beste ben om te verhullen dat ik me mislukt voel.’
Vaak gehoorde opmerkingen: ‘Ik lijk dingen te weten die andere mensen niet snappen’, ‘Mensen vinden me geweldig’, ‘Ik vind het moeilijk mensen te vinden die goed genoeg zijn en die me kunnen bijhouden’.
Mogelijke signalen: Je overdrijft je prestaties en bagatelliseert die van anderen. Je brengt je superioriteit ter sprake als je bedreigd wordt. Je bent geobsedeerd door slank, jeugdig of gespierd blijven en wordt bij voorkeur gezien met dit soort mensen. Als je jezelf erg onzeker voelt, ga je je flamboyant gedragen.
6. Projecteren
Zaken die je het gevoel geven dat je niets waard bent, zie je niet bij jezelf, maar daarentegen wel bij anderen. Je twijfelt bijvoorbeeld erg aan je eigen aantrekkelijkheid, maar zegt verwijtend over anderen: ‘Ze zijn alleen maar met hun uiterlijk bezig.’ Of je bent geobsedeerd door hogerop komen, maar ziet vol afschuw ‘ellebogenwerk’ bij je collega’s. Je kunt jezelf het best betrappen op projectie door er eerlijk bij stil te staan aan wie je een grondige hekel hebt. Aan welke eigenschappen erger jij je het meest? Denk bijvoorbeeld aan arrogantie, hebzucht, onnozelheid of jaloezie: is dat iets wat je bij jezelf niet zou kunnen verdragen? Zou jij je schamen als je zo’n eigenschap zou bezitten? Rationeel kun je vast zien dat niemand helemaal vrij is van dit soort eigenschappen. Maar gevoelsmatig kun je het niet aan ze bij jezelf te zien.
Onbewuste veronderstelling: ‘Ik ben minderwaardig en moet me schamen voor bepaalde eigenschappen. Als ik ze bij anderen zie, hoef ik me niet slecht over mezelf te voelen.’
Vaak gehoorde opmerkingen: ‘Ik weet niet hoe het komt, maar ik heb zo’n hekel aan die vent!’, ‘Ik ben helemaal niet boos. Jíj bent juist kwaad’.
Mogelijke signalen: Je ziet anderen dingen doen die je zeer laakbaar vindt, maar hebt het niet door als jijzelf precies hetzelfde doet. Je denkt dat iemand oneerlijk of egoïstisch is, en ontdekt dat je vermoeden elke grond mist. Je vindt anderen slecht, maar jezelf nooit.
Bron: De kracht van zelfwaardering van Elaine N. Aron
1 antwoord
Stuur mij een e-mail als er vervolgreacties zijn.Stuur mij een e-mail als er nieuwe berichten zijn.